Wat is een ontnemingsvordering?
Een ontnemingsvordering is een vordering van het Openbaar Ministerie om geld dat uit een misdrijf is verkregen, terug te betalen aan de Staat of aan een slachtoffer. Het doel is om ervoor te zorgen dat ‘misdrijf niet loont’, oftewel: dat iemand niet rijker wordt van het plegen van strafbare feiten. Het doel is niet om extra te straffen: uitgangspunt is dat alleen wordt ontnomen wat is verdiend, niet meer.
Hoe verloopt een ontnemingsprocedure?
Op een aantal vlakken lijkt een ontnemingsprocedure veel op een strafzaak, maar op andere punten is deze ook wezenlijk anders. Net als in een strafzaak maakt het Openbaar Ministerie een dossier op. In dat dossier zit de berekening waaruit blijkt hoeveel er volgens het Openbaar Ministerie zou zijn verdiend met strafbare feiten. Net als in een normale strafprocedure heeft de verdediging de mogelijkheid om nader onderzoek te (laten) verrichten. Dit kan bijvoorbeeld door het inbrengen van nieuwe stukken, of door middel van het horen van getuigen.
Omdat een ontnemingsprocedure vaak gepaard gaat met complexe berekeningen, wordt door de rechtbank vaak bepaald dat de zitting vooraf wordt gegaan door zogenaamde schriftelijke rondes. In die schriftelijke rondes krijgen het Openbaar Ministerie en de verdediging de gelegenheid om hun standpunt in te nemen en op elkaars standpunt te reageren. Nadat alle standpunten schriftelijk zijn uitgewisseld vindt er alsnog een zitting plaats, waarop – zoals gebruikelijk – gepleit wordt. Anders dan in een strafzaak volgt de uitspraak in een ontnemingsprocedure meestal niet na twee, maar vaak pas na zes weken. In ontnemingsprocedures die bij de politierechter worden aangebracht wordt meestal direct uitspraak gedaan.
Wordt de ontnemingsvordering tegelijk met de strafzaak behandeld?
In sommige gevallen wordt de ontnemingsvordering tegelijk met de strafzaak behandeld. Wel is het zo dat er altijd twee verschillende uitspraken volgen: één in de strafzaak, en één in de zaak van de ontneming. Dat komt omdat een vereiste voor het toewijzen van een ontnemingsvordering is, dat er een veroordeling voor een strafbaar feit ligt. Het kan ook zijn dat de ontnemingsvordering pas later, na de strafzaak, wordt behandeld. Vaak heeft dat onder meer te maken met de omvang van de strafzaak en de ontnemingsvordering.
Wat moet het Openbaar Ministerie bewijzen in een ontnemingsprocedure?
In een strafzaak moet de officier van justitie bewijzen dat iemand iets gedaan heeft. In een ontnemingsprocedure hoeft het Openbaar Ministerie niet echt iets te bewijzen. De officier hoeft slechts aannemelijk te maken welk bedrag is verdiend door de verdachte door middel van strafbare feiten. Logischerwijs is het een stuk eenvoudiger voor de officier om iets aannemelijk te maken, dan om het te bewijzen. Het Openbaar Ministerie mag ook gebruik maken van aannames, mits deze zijn gebaseerd op bewijsmiddelen die zich in het dossier bevinden. Dat leidt er soms toe dat het Openbaar Ministerie ‘gokt’ wat er is verdiend. Het is dan ook juist in ontnemingszaken van belang op de juiste momenten een actieve houding in te nemen om zo de aannames van het Openbaar Ministerie te weerleggen.
Is ontneming mogelijk voor feiten waarvan u bent vrijgesproken in de bijbehorende strafzaak?
Nee, dat is niet mogelijk. Door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is al enige tijd geleden geoordeeld dat het niet is toegestaan om te ontnemen voor feiten waarvan de verdachte expliciet is vrijgesproken.
Wat als u niet betaalt?
Bent u onherroepelijk veroordeeld tot het betalen van een ontnemingsbedrag, dan zal het CJIB proberen dat bedrag te innen. In eerste instantie zal u de gelegenheid worden geboden het bedrag (al dan niet met een betalingsregeling) zelf te voldoen. Als dat niet lukt, zal er worden gekeken of er nog (aanvullend) beslag gelegd kan worden op uw spullen. Als ook dat niet mogelijk is, heeft het Openbaar Ministerie de mogelijkheid om u te gijzelen. Dat houdt in dat aan de rechtbank of het gerechtshof toestemming zal worden gevraagd om u tot een maximum van drie jaar op te sluiten. Deze maatregel is bedoeld om veroordeelden die wel kunnen, maar niet willen betalen te bewegen om toch te betalen. Zelfs als u de volledige gijzelingstermijn uit zou zitten, moet u nog altijd het ontnemingsbedrag betalen: de verplichting vervalt niet. Indien u voldoende kunt aantonen dat u wel wilt, maar niet kan betalen zal het verzoek tot gijzeling worden afgewezen.
Kunt u in hoger beroep tegen de ontnemingsmaatregel?
Ja, net als bij ‘gewone’ strafzaken heeft u de mogelijkheid om in hoger beroep te komen tegen de toewijzing van een ontnemingsvordering binnen veertien dagen nadat de rechtbank uitspraak heeft gedaan.
Waarom is het verstandig een advocaat in te schakelen in een ontnemingsprocedure?
Het is verstandig om een advocaat in de arm te nemen als u een ontnemingsvordering krijgt. Vaak gaan dit soort procedures over grote geldbedragen en een gedegen kennis van het recht en de mogelijkheden in de ontnemingsprocedure is absoluut vereist. Het ontnemingsrecht is een apart specialisme waarin zeker niet iedere advocaat thuis is. Oriënteert u zich dus goed voordat u een advocaat in de arm neemt. Weening Strafrechtadvocaten bestaat uit een team van strafrecht specialisten, ook met ervaring op het gebied van (complexe) ontnemingsprocedures.
